Veranker Plan 18 in beleid

VWS heeft een opdracht voor gemeenten en hulpverlening

Plan 18; een toekomstplan

Het toekomstplan, soms ook perspectiefplan genoemd door gemeenten, is een middel om te komen tot ononderbroken ondersteuning voor iedere jongere van 16-27 jaar. Een toekomstplan start op tijd en sluit aan bij de motivatie en leefwereld van een jongere en benoemt welke ondersteuning er nodig is op alle leefdomeinen: wonen, school, werk, inkomen, vrienden, relaties, vrije tijd en zorg.

In de praktijk wordt al veel gewerkt met toekomstplannen, maar daarin komen ook nog vragen en dilemma’s naar voren rondom integraliteit, regie, samenwerking en overdracht. Daarom is begin dit jaar een werkgroep gestart vanuit het ministerie van VWS. De werkgroep, waar Plan 18 in zit, heeft als opdracht om de volgende vijf bouwstenen te concretiseren voor het werken met een toekomstplan:

  • Wat werkt in de ondersteuning van jongeren van 16-27 jaar?
  • De opbouw van een toekomstplan.
  • De implementatie van een toekomstplan.
  • Toekomstplan voor bijzondere doelgroepen.
  • Gemeentelijke sturen op het toekomstplan.

Bal bij de gemeente

In 2016 verschijnt het zoveelste signaal dat het echt niet goed gaat met veel jongeren die de hulpverlening verlaten als ze achttien worden. Tot zover niks nieuws. Nieuw is wel dat de gezamenlijk inspecties dwingend eisen dat het maar eens afgelopen moet zijn. Nu de verantwoordelijkheid voor jeugd middels de jeugdwet bij gemeenten is belegd, ligt het voor de hand hen tot een oplossing te dwingen. Niet onlogisch. Zij hebben immers ook de zeggenschap over de andere domeinen.

Neem verantwoordelijkheid

Bent u als ambtenaar of uitvoerend professional op deze pagina terecht gekomen omdat u zoekt naar een manier om invloed te hebben op de ontwikkeling van adolescenten rond de overgang van minderjarigheid naar meerderjarigheid? Dan zit u goed. U leest hier hoe u Plan 18 kunt gebruiken en wat u er mee kunt als u het consistent én consequent doorvoert.

Planmatig werken met Plan 18.

TOTZOO en VanMontfoort kunnen gemeenten en instellingen ondersteunen om Plan 18 onderdeel te maken van een plan om jongeren voor te bereiden op een zo zelfredzaam mogelijk leven. Wij kunnen Plan 18 integreren in de gemeentelijke aanpak of instellingsbeleid om jongeren voor te bereiden op zelfstandigheid, implementatie van Plan 18 in behandeling, begeleiding of onderwijs. Wij zeggen;

  • voer regie met Plan 18,
  • integreer Plan 18 in beleid,
  • zodat jongeren die jeugdhulp krijgen op tijd worden bereikt,
  • en het inzichtelijk wordt waar de jongere ondersteuning bij nodig heeft,
  • en stuurt op autonomie,
  • en je een persoonlijk plan kunt uitzetten dat toewerkt naar volwassenheid,
  • dat ondersteunt in (hulp)vraag en behoefte,
  • een netwerk opbouwt dat steun biedt,
  • met technieken die de jongere activeert.

Regie met Plan 18.

Plan 18 is GRATIS. Het gebruik van de checklist, app en methode staat u vrij. Plan 18 is immers gebaseerd op een samenstelling van technieken, die u op het internet kunt vinden en gratis mag gebruiken van de producenten. Maar....  met kopiëren en plakken van tools heeft u nog geen methode geïntegreerd. Dan begint het pas. Neem gerust vrijblijvend contact op om de mogelijkheden van implementatie in uw eigen werkwijze te bespreken. U kunt denken aan een training, inpassing in uw al bestaande werkwijze, onderzoek naar effect in uw situatie en bijvoorbeeld begeleiding van professionals die ermee werken We doen u graag een voorstel op maat inclusief een offerte.

Kamerbrief

Voor jongeren die een residentiële instelling of justitiële jeugdinrichting verlaten is het belangrijk dat zorg en ondersteuning naadloos in elkaar overgaan. Het voorkomt dat jongeren uit beeld raken, hulp stagneert en dat jongeren terugvallen in oud gedrag. Dit geldt zowel voor jongeren onder als boven de 18 jaar. Want ook jongeren van 18 jaar en ouder zijn vaak niet volledig zelfredzaam en zelfstandig. Daarnaast maakt de overgang van jeugdzorg naar hulp en ondersteuning vanuit andere wet- en regelgeving hen extra kwetsbaar. Staatssecretaris Van Rijn (VWS) maakt zich grote zorgen en bood de Tweede Kamer op 28 - 11 in een kamerbrief het rapport 'Kwetsbare jongeren op weg naar zelfstandigheid' aan.

Samenwerking nodig voor betere kansen na verblijf in instelling

Het lukt nog niet overal om een sluitende keten van hulp en ondersteuning voor jongeren te organiseren na een verblijf in een residentiële instelling of een justitiële jeugdinrichting. Voor deelname aan de maatschappij hebben juist deze jongeren zorg en ondersteuning nodig bij het organiseren van woonruimte, school en werkzaamheden.

Voor jongeren die een residentiële instelling of justitiële jeugdinrichting verlaten is het belangrijk dat zorg en ondersteuning naadloos in elkaar overgaan. Het voorkomt dat jongeren uit beeld raken, hulp stagneert en dat jongeren terugvallen in oud gedrag. Dit geldt zowel voor jongeren onder als boven de 18 jaar. Want ook jongeren van 18 jaar en ouder zijn vaak niet volledig zelfredzaam en zelfstandig. Daarnaast maakt de overgang van jeugdzorg naar hulp en ondersteuning vanuit andere wet- en regelgeving hen extra kwetsbaar.

(Redactie Nationale Zorggids, 29-11-2016)

Inspecties over hulp op weg naar participatie en zelfstandigheid

De samenwerkende inspecties hebben het afgelopen jaar onderzoek gedaan naar hoe deze jongeren worden geholpen op weg naar participatie en zelfstandigheid. Dat melden Inspectie Jeugdzorg, Inspectie voor de Gezondheidszorg en Inspectie Veiligheid en Justitie.

De inspecties benadrukken dat het voor bestuurders belangrijk is te bekijken hoe zorg en ondersteuning voor deze jongeren in hun gemeente is georganiseerd. Dit kan worden getoetst aan het Toezichtkader Stelseltoezicht Jeugd en Toezichtkader stelseltoezicht sociaal domein. Het onderzoek wordt in 2017 vervolgd. De inspecties willen dan zicht krijgen op verbeteringen in de gezamenlijke aanpak voor de jongeren op weg naar participatie.

Uit het rapport ‘Kwetsbare jongeren op weg naar zelfstandigheid’ blijkt dat de samenwerking tussen de professionals die betrokken zijn bij deze jongeren veelal niet soepel verloopt.

Op eigen benen?

De recente decentralisaties van jeugdzorg, werk- en inkomensondersteuning van jonggehandicapten met arbeidsvermogen (voorheen Wajong) en delen van de langdurige zorg (voorheen AWBZ) geven, in combinatie met de in 2004 gedecentraliseerde Bijstand, aan gemeenten de mogelijkheid voor integraal beleid rondom zorg en werk- en inkomensondersteuning. Integraal beleid loont echter vooral wanneer de cliënt problemen heeft op meerdere terreinen.

Op verzoek van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, het Ministerie van Financiën en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten verkent deze studie in welke mate jongeren met een achtergrond in jeugdzorg in hun jongvolwassen leven gebruik maken van gemeentelijke sociale voorzieningen. De analyse laat zien dat veel van deze jongeren te maken hebben met een stapeling van voorzieningengebruik.

De decentralisaties bieden voor deze groep dus kansen voor synergievoordelen, hoewel de omvang hiervan nog onbekend is.

"Grijpen we nu dan die kans?"

In dertig jaar ervaring in de jeugdhulpverlening ben ik er om de haverklap mee geconfronteerd dat de overgang van jeugdhulp naar volwassenenzorg ronduit beroerd geregeld is in Nederland. Laten we niet doen alsof die paar keer dat het goed gaat staat voor succes. Laten we er vanuit gaan dat al die jongeren die na jeugdhulp vastlopen staan voor mislukt beleid, een slechte aansluiting en een verspilling van (overheids)geld. 

Het is mij een doorn in het oog dat het overheden en jeugdhulpaanbieders al jaren niet lukt om grip te krijgen op de overgang tussen 18- en 18+. Al tientallen jaren vallen veel jongeren van het één op het andere moment buiten boord als ze 18 worden. Dat is natuurlijk ongewenst en onnodig. En toch staan overheden,  Gecertificeerde Instellingen, hun voorgangers Bureaus Jeugdzorg (en daar weer de voorgangers van) en jeugdhulpaanbieders (en alle andere aanbieders) telkens met lege handen en hebben ze onvoldoende vat op dit probleem gekregen.

Nu de gemeenten verantwoordelijk zijn voor de domeinen voor het 18e levensjaar én de sociaal domeinen vanaf 18 jaar, ontstaat er een mogelijkheid en kans om daar grip op te krijgen, te sturen en vast te bijten in die transsiteproblematiek.

De gemeente Gooise Meren heeft mij gevraagd of ik iets wilde bedenken om zicht te krijgen op jongeren die voor hun 18e al signalen afgeven die duiden op de behoefte of noodzaak na die achttiende verjaardag te organiseren. Zo ontstond een simpel lijstje van verplichtingen en regeldingen die in verband staan met de kwetsbaarheden van de doelgroep die voor en vanaf 18 een verantwoordelijkheid is voor de gemeente.

Van simpel lijstje naar consistente methodiek

Een cheklist (of straks de app) kan je vast helpen beter overzicht te krijgen, maar daarmee ben je er niet. De volgende uitdaging was om uit te zoeken waarom jongeren die voor hun achttiende (zware) jeugdhulp kregen, na hun 18e op hun bek gaan. Daar is veel onderzoek naar gedaan en het zal niet verbazen wat daaraan ten grondslag ligt. Het gaat mis als jongeren een te zwak netwerk hebben en onvoldoende zelfredzaam zijn om zich zelfstandig te redden als zij ineens op eigen benen moeten staan. Tweede conclusie die eenvoudig te trekken was, is dat er niet planmatig verder wordt gekeken naar een vervolg vanaf het moment dat een kwetsbare jongere 18 wordt. Er wordt wél door instellingen planmatig gewerkt tot die achttiende verjaardag, maar dan is het afgelopen. Er wordt niet vroegtijdig regie gevoerd op een soepele overgang en verduurzaming van de ingezette hulp. 

Ik heb het lijstje beperkt tot de belangrijkste verplichte items (dus wél bijvoorbeeld een WA-verzekering, maar niet een begrafenispolis) en vervolgens aangevuld met items waarop jongeren eveneens kwetsbaar bleken (zoals financiën en administratie). Dat is gecombineerd met bestaande toepassingen die aansluiten op de geconstateerde kwetsbaarheden (de tweede pijler). Mijn ZRM en Netwerk in Beeld passen daar goed bij. De werkwijze krijgt een duurzame waarde als er vervolgens op tijd een toekomstplan wordt gemaakt. (Pijler 3)

Wat begon als een handreiking en een lijstje is uitgegroeid tot een handzame methode. Het staat iedereen vrij om Plan 18 te gebruiken. U hoeft dus niet opnieuw het wiel uit te vinden, maar vergeet niet dat een gedegen implementatie van de hele methode meer is dan een lijstje of app aanbieden. Wij helpen u daar graag bij.

Paul Post, samensteller Plan 18